کم خونی مینور چیست؟ | تالاسمی مینور

درباره کم خونی مینور بیشتر بدانیم

تالاسمی یک نوع بیماری کم خونی ارثی است و ژن آن همواره توسط والدین به فرزندان انتقال پیدا می کند. ممکن است که بیماران مبتلا به این اختلال  گاهی با نوع شدید آن یعنی تالاسمی ماژور متولد شوند و در نتیجه با مشکلات و محدودیت های فراوانی در زندگی روزمره خود همراه باشند. اما خوشبختانه در اکثر اوقات این اختلال در هنگام ازدواج تشخیص داده می شود و از تولد نوزادان مبتلا به این عارضه جلوگیری خواهد شد.

اما نوع خفیف آن یعنی  تالاسمی مینور چطور؟

آیا این نوع از کم خونی هم به اندازه ی نوع شدید آن خطرناک است؟

چه محدودیت هایی برای افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد؟

علت بروز تالاسمی مینور چیست؟

در ادامه این مطلب از سایت ابیان بیشتر درباره کم خونی مینور صحبت خواهیم کرد.

تالاسمی مینور چیست؟

 تالاسمی یکی از انواع اختلالات خونی است که به علت کم شدن یک پروتئین خاص در خون یعنی هموگلوبین اتفاق می افتد. این پروتئین به واسطه ی فعالیت خود به جا به جایی اکسیژن در بدن کمک می کند.

 در صورتی که میزان این جزء مهم در ذخیره خونی بدن ما کم شود، خون رسانی با اختلال رو به رو می شود و در نتیجه ی آن نشانه هایی مثل بی حالی، خستگی و رنگ پریدگی بروز پیدا می کنند.

 با اینکه در اکثر اوقات کم خونی در اثر کمبود آهن در بدن اتفاق می افتد، اما در بیماری تالاسمی علت چیز دیگری است. در واقع می توان گفت که هموگلوبین از طریق دو زیر واحد بسیار مهم موجود در ساختار خود به مولکول های اکسیژن متصل می شود و از این راه به حمل و نقل آن کمک می کند. این زیر واحد ها که با نام های زیر واحد آلفا و زیر واحد بتا شناخته می شوند، کمک می کنند تا هموگلوبین با حداکثر توان خود اتم های اکسیژن را برداشت کند و آن ها را به بافت های اطراف انتقال دهد.

بنابراین اگر تصور کنیم که زیر واحد های کوچک آلفا و بتا درست مثل دست های هموگلوبین هستند که اتم های اکسیژن را از سر راه خود جمع می کنند، در صورتی که یکی از آنها با نقصی رو به رو شود و یا به علتی از ساختار هموگلوبین حذف گردد این پروتئین دیگر مثل قبل توانایی برداشت حداکثر اکسیژن را نخواهد داشت. همین امر سبب می شود تا اکسیژن کمتری در دسترس بافت های بدن قرار گیرد. باید بدانیم که این نوع از کم خونی برخلاف کم خونی ناشی از فقر آهن، یک حالت ارثی است و از بدو تولد با فرد همراه می باشد.

 اگر فردی به این بیماری مبتلا باشد همواره هموگلوبین هایی بدون یکی از زیر واحد ها که در اکثر اوقات زیر واحد بتا است، خواهد داشت. در نتیجه ی این امر گلبول های قرمز کوچک تر از حد طبیعی خواهند شد و البته باید گفت که این ویژگی در کد های ژنتیکی فرد ثبت می شوند. بنابراین اگر پدر و مادر و یا یکی از آن ها این ژن معیوب را در ساختار DNA خود داشته باشند فرزند آن ها مبتلا به کم خونی خواهد شد.

 گفتنی است که اگر پدر و مادر هر دو این ژن معیوب را داشته باشند، فرزند آن ها به نوع شدید این کم خونی که تالاسمی ماژور نامیده می شود، مبتلا است و در صورتی که یکی از والدین به این نوع از اختلال ژنتیکی مبتلا باشد، فرزند آن ها با نوع خفیف این کم خونی که تالاسمی مینور نامیده می شود متولد خواهد شد.

  در نتیجه دریافتیم که تالاسمی یک نوع بیماری ژنتیکی است که از طریق پدر و مادر به فرزند انتقال پیدا می کند. در این نوع کم خونی میزان هموگلوبین کم تر از حد طبیعی نیست بلکه به علت نبود یکی از زیر واحد های موجود در سطح آن، یک نوع هموگلوبین ناکارآمد در بدن به وجود می آید و از آنجایی که نمی تواند میزان نرمال اکسیژن را با خود حمل کند، در نتیجه اکسیژن رسانی در بدن به خوبی انجام نمی شود. افراد مبتلا به این بیماری در بیشتر موارد به خصوص در موارد ابتلا به کم خونی ضعیف (مینور) هیچ گونه علائم خاصی ندارند. فقط ممکن است که در مواردی نشانه های جزئی مانند رنگ پریدگی مختصر رخ دهد. بنابراین از هر نظر سالم هستند و از فعالیت جسمانی، روحی و اجتماعی کاملا عادی برخورداراند.

 بنابراین می توان گفت که علی رغم باور ما ابتلا به این نوع عارضه در افراد پیامد جدی را ایجاد نخواهد کرد. تنها ممکن است که نیاز به مصرف مکمل های تقویتی اسید فولیک وجود داشته باشد. اما یک نکته ی مهم در این بیماری حائز اهمیت است و آن هم مربوط به فرزند این افراد خواهد بود. این افراد باید دقت داشته باشند تا با فردی که همانند خودشان به این اختلال مبتلا است، ازدواج نکنند. چون فرزند آن ها به نوع شدید این کم خونی دچار می شود و برخلاف  نوع خفیف با عوارض و مشکلاتی خطرناک رو به رو خواهد شد.

در این رابطه بیشتر بخوانید: راه‌های درمان کم خونی شدید

علائم کم خونی مینور

علائمی در برخی افراد مبتلا به تالاسمی مینور مشاهده می‌شود، شامل علائم زیر است:

• خستگی 
• ضعف و بی حالی
•  رنگ پریدگی و  یا زرد بودن چهره

البته باید گفت که در موارد شدید تر کم خونی مینورعلائم زیر به نشانه های فوق اضافه خواهند شد:

• اضطراب و افسردگی
• دفرمه بودن استخوان صورت
• کاهش رشد
• تورم شکم
• تیره بودن رنگ ادرار

برخی از کودکان متولد شده با تالاسمی مینور این گونه از علائم را از بدو تولد نشان می دهند و برخی دیگر نیز پس از چند سال. اما به طور کلی می توان گفت که در اکثر افراد مبتلا به این اختلال همه ی این نشانه ها دیده نمی شود و تنها ممکن است تا در گاهی اوقات خستگی و یا زرد بودن چهره شاخصه ی بالینی این افراد باشد.

علائم کمبود آهن در بدن چیست؟ علت اصلی فقر آهن و کم خونی چیست؟

تغذیه مناسب در تالاسمی مینور

قبل از هر چیز باید بدانیم که همواره مقدار کمی از آهن وجود در مواد غذایی در بدن افراد سالم جذب می شود. اما در افراد مبتلا به تالاسمی اینطور نیست! در واقع باید گفت که میزان جذب آهن در بدن این بیماران بیشتر است. بنابراین بهتر است تا رژیم غذایی این افراد به گونه ای تنظیم شود تا آهن کمتری را از رژیم غذایی خود دریافت کنند.

چطور مواظب باشم تا میزان آهن دریافتی ام را کنترل کنم؟

اگر شما و یا یکی از اطرافیانتان به تالاسمی مینور مبتلا هستید، لازم است تا در ابتدا مواد غذایی حاوی آهن را بیشتر بشناسید.

به طور کلی ۲ نوع آهن در مواد غذایی وجود دارد:

آهن هِم دار که در انواع گوشت قرمز، قسمت های تیره گوشت مرغ و بوقلمون و جگر وجود دارد. این ویتامین موجود در این مواد غذایی به سادگی در اختیار بدن قرار می گیرد و جذب آن بالای ۳۵٪ است.

آهن غیر هِم که در بسیاری از مواد غذایی مثل زرده تخم مرغ، حبوبات، سبزیجات، میوه ها و حتی شکلات هم وجود دارد. البته جذب آهن غیر هِم بسیار کم تر است و تنها حدود ۳٪ تا ۸٪ از آن جذب بدن خواهد شد.

باید بدانیم که در صورتی که فردی مبتلا به این نوع کم خونی باشد، نیازی نیست که یک رژیم سخت را رعایت کند. بلکه تنها با مشورت پزشک متخصص می تواند تا میزان آهن دریافتی در رژیم روزانه ی خود را کنترل نماید.

پزشک متخصص معمولا مصرف روزانه از خوراکی های حاوی آهن غیر هِم را به جای خوراکی های غنی از آهن پیشنهاد می کند. بنابراین توصیه می شود تا این افراد:

• بیشتر از میوه ها و سبزیجات در رژیم غذایی خود استفاده کنند. این مواد مفید از بروز مشکلاتی مثل گرفتگی عروق جلوگیری می کنند.
• کلسیم  و ویتامین D بیشتری را مصرف نمایند. زیرا همانطور که می دانیم کلسیم به تقویت و سلامت استخوان ها کمک شایانی خواهد کرد. از طرفی مانع از جذب زیاد آهن در بدن این بیماران می شود.
• از مصرف همزمان مواد غذایی که باعث افزایش جذب آهن در بدن می شوند، جلوگیری کنند. به طور مثال ویتامین C را همراه با مواد غذایی مصرف نکنند. بنابراین بهتر است تا مرکبات را با فاصله ی بیشتر و به عنوان میان وعده مصرف کنند. همچنین توصیه می شود تا مصرف برخی از سبزیجاتی که حاوی مقادیر بالایی از آهن هستند از جمله جعفری، گل کلم، شاهی و فلفل دلمه ای را با دقت بیشتری مصرف نمایید.
• فولیک اسید را به عنوان مهم ترین مکمل کمکی خود در نظر بگیرند. به این دلیل که فولیک اسید به خون سازی بیشتر کمک می کند و سبب بهبودی وضعیت و نشانه های بیماری در این افراد خواهد شد. غلات سبوس دار و سبزیجات معمولا منبع خوبی برای دریافت فولیک اسید هستند.
• برای داشتن یک سیستم ایمنی قوی مصرف زینک را فراموش نکنند. به این دلیل که سطح این ماده در خون بیماران مبتلا به تالاسمی معمولا پایین می باشد و بخشی از آن توسط ادرار دفع می گردد. بنابراین باید گفت از آنجایی که زینک در بدن این بیماران ذخیره نمی شود، توصیه می شود تا بیماران مبتلا به تالاسمی مکمل های حاوی زینک را مصرف نمایند.
•  توصیه می شود تا افراد مبتلا به تالاسمی مینور به جای مصرف آبمیوه های غنی از ویتامین C نوشیدنی های حاوی کافئین مانند چای و قهوه را بیشتر مصرف نمایند.به این دلیل که این گونه از نوشیدنی ها به کاهش آهن در بدن این بیماران کمک خواهند کرد. البته فراموش نکنیم که مصرف چای و قهوه تنها در صورت نداشتن عارضه های گوارشی توصیه می شود.
• از مصرف ویتامین A همزمان با وعد های غذایی پرهیز کنند. همانطور که در موارد بالا گفته شد، برخی از مواد غذایی سبب افزایش جذب آهن در بدن می شوند. گفتنی است که مواد غذایی شامل ویتامین A مثل هویج و فلفل دلمه ای را با فاصله از وعده غذایی غنی از آهن مصرف نمایند.
• فراموش نکنند که از مصرف مکمل های حاوی آهن به شدت خودداری کنند.